کنترل عفونت در دندانپزشکی
چگونه از بروز عفونت در دندانپزشکی جلوگیری کنیم؟
از زمان شیوع بیماریهای واگیردار مانند کرونا و آنفلوانزا، نگرانی‌ها درمورد انتشاری بیماریها بیشتر شد. مخصوصا بیماریهای واگیرداری که از طریق خون یا تنفس منتقل می‌شوند. دندانپزشکان همانند دیگر کارکنان حوزه سلامت، مسئولیت دارند پروتکل‌های کنترل عفونت را در مراکز دندانپزشکی اجرا کنند. هرود در این مقاله درباره کنترل عفونت در کلینیک‌های دندانپزشکی صحبت نموده و راهکارهای مناسب برای جلوگیری از انتقال عفونت در این کلینیک‌ها را بررسی میکند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- کنترل عفونت در دندانپزشکی
- دسته بندی لوازم دندانپزشکی
- انواع بیماریهای قابل انتقال در دندانپزشکی
- راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از بروز عفونت دندان در دندانپزشکی
- کلام پایانی
کنترل عفونت در دندانپزشکی
کنترل عفونت در دندانپزشکی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به همین دلیل تمام کادر درمانی در کلینیک‌های دندانپزشکی از جمله دندانپزشک، پرستار(دندانپزشکی) و تکنسین‌های لابراتوارهای دندانپزشکی باید دستورالعمل‌های تعیین شده از سمت وزارت بهداشت را رعایت کنند.
هدف از رعایت این دستورالعمل‌ها، پیشگیری و کاهش انتقال عفونت است. به حذف باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها حین عمل جراحی، آسپسی گفته می‌شود که انجام آن، مانع از انتقال بیماری از بیمار به بیمار، از بیمار به پزشک و بالعکس می‌شود.
دسته بندی لوازم دندانپزشکی
لوازم دندانپزشکی بر اساس خطر انتقال عفونت به سه گروه بحرانی، نیمه بحرانی و غیر بحرانی، تقسیم می‌شوند که در ادامه هر کدام از این ابزارها را بررسی و شیوه استریل کردن آن‌ها را بیان می‌کنیم:
ابزار بحرانی
وسایلی که در بافت‌های نرم دهان نفوذ می‌کنند و با استخوان در تماس هستند، ابزارهای بحرانی نام دارند. این ابزارها باید پس از مصرف، دور انداخته شوند. در غیر این صورت باید با استریلیزاسیون حرارتی، استریل شوند.
ابزار نیمه بحرانی
وسایلی که در بافت نرم دهان نفوذ نمی‌کنند و با استخوان در تماس نیستند، ابزار بحرانی نام دارند. این ابزارها بیشتر با مخاط یا پوست ناسالم بیمار در تماس هستند. روش‌های استریل کردن ابزارهای نیمه بحرانی عبارت است از:
۱. استریلیزاسیون حرارتی
۲. استفاده از ضد عفونی کننده قوی در صورت حساس بودن ابزار به حرارت
ابزار غیر بحرانی
ابزارهای غیربحرانی فقط با پوست سالم بیمار در تماس هستند. برای ضد عفونی کردن آن‌ها از استریلیزاسیون استفاده نمی‌شود. درواقع این وسایل با مواد ضد عفونی کننده متوسط، تمیز می‌شوند.
انواع بیماریهای قابل انتقال در دندانپزشکی
بیماریهای مهمی که ممکن است در اثر تماس مسقیم وسایل آلوده با خون یا بزاق بیمار منتقل شود عبارت است از:
ویروس های هپاتیت B,C,D
هپاتیت یکی از بیماری‌هایی است که به راحتی در دندانپزشکی می‌تواند منتقل شود. این عفونت ویروسی باعث التهاب کبد و در نهایت از بین رفتن آن می‌شود. هپاتیت از راه‌های زیر به بیمار منتقل می‌شود:
۱. سرنگ
۲. تماس وسایل آلوده با خون یا بزاق بیمار
ویروس تبخال
ویروس تبخال یا هرپس بعد از انتقال باعث ایجاد تبخال می‌شود. این ویروس به راحتی در دندانپزشکی قابل انتقال می‌باشد. به منظور جلوگیری از انتقال این ویروس، بهتر است زمانی که فرد تبخال دارد به دندانپزشکی مراجعه نکند. این ویروس از طریق بیمار مبتلا به ویروس تبخال در دندانپزشکی منتقل می‌شود. توصیه می‌شود بیماران بعد از بهبود کامل تبخال به دندانپزشکی مراجعه کنند.
ویروس HIV
ویروس ایدز یا همان HIV از دیگر بیماری‌هایی است که در دندانپزشکی قابل انتقال است. این بیماری به تدریج سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند. ایدز از راه‌های زیر به بیمار منتقل می‌شود:
۱. سرنگ و سوزن آلوده
۲. تماس وسایل آلوده با خون یا بزاق بیمار
راهکار های مناسب جهت جلوگیری از بروز عفونت دندان در دندانپزشکی
به روش‌های مختلفی می‌توان از بروز عفونت دندان در دندانپزشکی جلوگیر کرد که بهترین راهکارها به شرح زیر هستند:
۱. ضد عفونی سطوح
در مطب‌های دندانپزشکی سطوح به دو دسته بالینی و غیر بالینی تقسیم می‌شوند. سطوح بالینی شامل دستگیره، کشو، کابینت، صندلی و سایر سطوحی است که دندانپزشک حین درمان با آن‌ها تماس دارد.
برای تمیز نگه‌داشتن این سطوح می‌توان از پوشش‌های پلاستیکی استفاده کرد یا با روکش‌های یکبار مصرف مانند انواع شان رومیزی، آن‌ها را پوشاند. سطوح غیر بالینی هم مانند سینک شست‌وشو و کف زمین باید به طور مرتب ضدعفونی شوند.
۲. استفاده حدالامکان از ابزار و لوازم یکبار مصرف
هنگام انجام عملیات دندانپزشکی بهتر است از ابزارهای یکبار مصرف و استریل مانند شان بیمار یا گان جراح استفاده شود. تمام این ابزارهای استریل و یکبار مصرف در پک‌های جراحی مخصوص دندانپزشکی مانند پک دندانپزشکی استریل و پک جراحی ایمپلنت موجود هستند که دربسته‌بندی‌های کاملا استریل می‌توان آن‌ها تهیه کرد.
۳. مدیریت پسماند ها
به منظور مدیریت پسماندها در دندانپزشکی باید از ظروف مخصوص برای رعایت ایمنی وسایل تیز و غیر تیز دور ریختنی، مواد زاید مایع و بافت‌های انسانی مانند دندان استفاده شود. این زباله‌ها باید به شیوه مناسب تخریب شوند و به محل مناسب برای دفع حمل شوند.
۴. توجه به آلودگی لوله‌های آب یونیت
خطوط لوله آب یونیت دندانپزشکی به مرور زمان آلوده می‌شوند. آلودگی آن‌ها ممکن است به دلیل نوع طراحی سیستم آبرسانی دندانپزشکی باشد که در چنین شرایطی حتی آب استریل با ورود به این سیستم آبرسانی، آلوده می‌شود. با تست دوره‌ای آلودگی خطوط آب و استفاده از پاک‌کننده‌های آب و ضدمیکروب‌ها می‌توان به طور صحیح از آلودگی آب یونیت جلوگیری کرد.
۵. استریل کردن ابزار دندانپزشکی
استریلیزاسیون فرآیندی است که طی آن، تمام میکروارگانیزم‌های یک جسم از بین رفته و غیرفعال می‌شود. با استفاده از اتوکلاو می‌توان وسایل مطب دندانپزشکی را در دما و فشار بالا استریل و ضدعفونی کرد. با استریل کردن ابزارهای دندانپزشکی احتمال انتقال ویروس و آلودگی به صفر می‌رسد.
۶. شست و شوی دست‌ها
یکی از عوامل کلیدی در جلوگیری از گسترش انواع بیماریها، شست‌وشوی دست‌هاست. دندانپزشک و دستیار دندانپزشک با استفاده از محلول شست‌وشوی دست یا آب‌وصابون باید دست‌های خود را کاملا تمیز کنند. شستشوی دست‌ها در دندانپزشکی در هر یک از مراحل زیر انجام می‌شود:
۱. قبل و بعد از انجام عملیات درمانی برای هر بیمار
۲. بعد از تماس مستقیم با خون و بزاق بیمار
۳. قبل و بعد از استفاده از دستکش
۷. توجه به ناخن ها
افرادی که در مراکز درمانی و دنداپزشکی کار می‌کنند با ناخن‌های کوتاه راحت‌تر می‌توانند کارشان را انجام دهند و استفاده از دستکش هم برایشان راحت تر است. ناخن‌های بلند و حتی ناخن مصنوعی باعث پارگی دستکش‌های جراحی می‌شود. بعلاوه ناخن‌های مصنوعی باعث تجمع باکتری‌ها شده و عفونت را سریع‌تر انتقال می‌دهند. همچنین به دلیل این که گان جراحی و شان مورد استفاده در دندانپزشکی نازک است، ناخن‌های بلند باعث پارگی آن‌ها می‌شود.
۸. عدم استفاده از زیورآلات
در فاصله بین پوست و زیورآلات، باکتری‌ها به سرعت تجمع و رشد پیدا می‌کنند. علاوه بر این با داشتن زیورآلات، استفاده از دستکش هنگام جراحی، دشوارتر می‌شود. به همین جهت هنگام انجام جراحی‌های دندان توصیه می‌شود از زیورآلات استفاده نشود.
۹. استفاده از ابزار حفاظت شخصی
از آنجا که جراح دندانپزشک با بیمار تماس مستقیم دارد بهتر است از وسایل حفاظت شخصی مانند ماسک جراحی، عینک، شیلد، گان و دستکش استفاده کند.
کلام پایانی
در این مقاله درباره کنترل عفونت در دندانپزشکی صحبت کردیم، لوازم دندانپزشکی را از نظر میزان انتقال آلودگی مورد بررسی قرار دادیم و انواع بیماری‌هایی که توسط وسایل دندانپزشکی به بیمار منتقل می‌شود را گفتیم و در نهایت راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از بروز عفونت دندان در دندانپزشکی را بیان کردیم.
هرود با تولید انواع البسه بیمارستانی سعی در حفظ سلامتی جراحان و بیماران دارد. برای تامین هرچه راحت‌تر ایمنی و سلامتی کادر درمان و بیماران در کلینیک‌های دندانپزشکی می‌توانید انواع وسایل استریل خود را مانند گان، روتختی یکبار مصرف، شان غیر استریل و انواع پک‌های جراحی را از هرود تهیه کنید.